Ένας από τους παλαιότερους ναούς που σώζονται στα περίχωρα της Λεμεσού και συγκεκριμένα στα Πάνω Πολεμίδια είναι και ο αρχαίος ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, όπως αποκαλείται. Είναι ο μοναδικός ναός στην ευρύτερη περιφέρεια της Λεμεσού ο οποίος είναι αφιερωμένος στην αγία Αναστασία. Ο ναός είναι Βυζαντινού ρυθμού, σταυροειδής με τρούλο και χωρίζεται σε δύο μέρη. Το ανατολικό τμήμα οικοδομήθηκε γύρω στο 12ο αιώνα και φέρει μικρό τρούλο σε σχέση με το δυτικό τμήμα που φέρει μεγαλύτερο.
Ο μικρός αυτός ναός κάποτε αποτελούσε το κέντρο της περιοχής και σε παλαιότερες εποχές το καύχημα των χριστιανών που διέμεναν γύρω από αυτόν. Σιγά σιγά όμως λόγω διαφόρων προβλημάτων, όπως οι συχνές επιδρομές των εχθρών, οι φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες κ.λ.π.) αλλά και η μανία των αλλοθρήσκων, ο ναός της Αγίας εγκαταλείφθηκε. Τα πιο πάνω αποτελούν τους βασικούς λόγους που ο μικρός αυτός ναός έπαθε τόσες καταστροφές όπως για παράδειγμα η κατάρρευση τμήματος της τοιχοποιίας, η καταστροφή των τοιχογραφιών κ.λ.π. Μετά από κοινή απόφαση του Τμήματος Αρχαιοτήτων και της εκκλησιαστικής επιτροπής του Ιερού ναού Παναγίας Ευαγγελίστριας των Πολεμιδιών, ξεκίνησαν οι εργασίες για την αποκατάσταση του ναού.
Αφού ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης του ναού (τοιχοποιία) ξεκίνησε η αποκατάσταση και η συντήρηση των σπουδαίων τοιχογραφιών που διασώθηκαν και που δείχνουν τη μεγαλοπρέπεια και την αξία της Βυζαντινής τεχνοτροπίας με την οποία έχουν ιστορηθεί τόσοι και τόσοι ναοί στο πέρασμα των αιώνων στον τόπο μας.
Ο ναός τόσο στο εσωτερικό του όσο και στο εξωτερικό του μέρος είναι απλός και λιτός. Καθώς εισέρχεται κανείς στο ναό από τη δυτική είσοδο, θα αντικρύσει ένα όμορφο και λιτό χώρο που σε μεταφέρει στους Βυζαντινούς χρόνους. Στους τοίχους του υπάρχουν εντοιχισμένες πήλινες στάμνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για ηχητικούς σκοπούς. Πάνω από τη δυτική είσοδο βρίσκεται ο ένας από τους δύο τρούλος του ναού. Για τη στήριξη των τρούλων του ναού χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι πεσσοί οι οποίοι χωρίζουν το ναό σε τρία κλίτη.
Εκείνο που εντυπωσιάζει στο εσωτερικό του ναού είναι οι σωζόμενες τοιχογραφίες οι οποίες άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου. Από όσες έχουν σωθεί βλέπουμε τη θαυμάσια τεχνοτροπία και τα έντονα χαρακτηριστικά της Βυζαντινής τέχνης. Οι τοιχογραφίες του πρώτου ναού έχουν καλυφθεί από αυτές του 15ου αιώνα οι οποίες είναι εξαιρετικές και ανήκουν στη Βυζαντινή τέχνη των χρόνων των Παλαιολόγων. Σήμερα στο ναό υπάρχουν ελάχιστα δείγματα τοιχογραφιών σε σχέση με το τι υπήρχε παλαιότερα. Σε μερικές από αυτές διακρίνονται τα πρόσωπα των εικονιζόμενων αγίων και σε άλλες όχι. Από όσες τοιχογραφίες διασώθηκαν από τον πανδαμάτορα χρόνο και τις ανθρώπινες επεμβάσεις μπορούμε να ξεχωρίσουμε αυτές που βρίσκονται στο δυτικό τρούλο του ναού, στο νοτιοδυτικό σφαιρικό τρίγωνο, στη δυτική όψη του βορειοανατολικού πεσσού, στο βόρειο ήμισυ της κεντρικής καμάρας που ενώνει το δυτικό με το ανατολικό τμήμα και σε άλλα μέρη. Μια από τις σπουδαιότερες τοιχογραφίες του ναού είναι και αυτή της Αποκαθήλωσης του Κυρίου που βρίσκεται στο βόρειο ήμισυ της κεντρικής καμάρας. Άλλες τοιχογραφίες οι οποίες διασώζονται και ξεχωρίζουν μέσα στο ναό είναι αυτές της Βαπτίσεως του Κυρίου, της Μεταμορφώσεως, του αγίου Μάμα και του μαρτυρίου του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου.
Πέρα από το εσωτερικό μέρος του ναού θα πρέπει να αναφέρουμε πως και στην εξωτερική του όψη καθώς και στον περίβολο χώρο του, έχουν γίνει σημαντικά έργα τα οποία αναδεικνύουν το ναό αλλά και τη μεγάλη αρχιτεκτονική του αξία. Είναι πραγματικά ένα στολίδι για τα Πολεμίδια όπως αναφέραμε αλλά και για την ευρύτερη περιοχή της Λεμεσού. Ο ναός πανηγυρίζει στις 22 Δεκεμβρίου ημέρα που η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη της αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας.
Πηγη:Δρος Δημητρίου Χ. Καππαή
